پژوهشکده
مطالعات بنیادین علم و فناوری

نشست علمی "هم‌وردایی عام و تبعات فلسفی آن" با سخنرانی دکتر سعید معصومی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات بنیادین

​زمان: چهارشنبه 20 خرداد 94، ساعت 13:30

مکان: گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف، تالار اجتماعات

چکیده سخنرانی: تقریباً از زمانی که اینشتین اصل هم‌وردایی عام (general covariance ) را به عنوان اصل بنیادین خود، در نسبیت عام، معرفی کرد، این مفهوم مورد مناقشه بوده است. به عنوان مثال، در همان سال های ابتدایی ظهور نسبیت عام، کرتشمن (Kretschmann) اظهار داشت که اصل هم‌وردایی عام بدون محتوا است، زیرا با صورت بندی مجدد، می توان هر نظریه فیزیکی را به صورت نظریه هم‌وردای عام نوشت. پولی  (Pooley)در مقاله خود متذکر می گردد که درباره دو نظرگاه، در مورد این مفهوم، توافق خوبی وجود دارد: 1- هم‌وردایی عام، متمایز کننده نظریه‌های پیش از نسبیت عام و نظریه نسبیت عام نیست؛ 2- هم‌وردایی عام، فی‌نفسه، واجد محتوای فیزیکی نیست. نورتن (Norton) هم در مقاله خود سه دیدگاه در مورد "چیستی نقش هم‌وردایی عام در نسبیت عام" مطرح می کند که به طور خلاصه بدین صورت‌اند: 1- دیدگاه نخست، که معمولاً به اینشتین نسبت داده می شود، هم‌وردایی عام را، به تنهایی، برآورنده اصل نسبیت عام می داند. این دیدگاه، اشکالات مهمی دارد که قابل دفاع نیست. البته کوشش هایی صورت می پذیرد تا آن را، با اضافه کردن یک رشته شرایط، قابل دفاع کنند؛ 2- دیدگاه دوم به برنامه اندرسن- فریدمن (Anderson–Friedman programme) گره می خورد و با مسأله اشیای دینامیکی و مطلق ارتباط می یابد؛ 3- دیدگاه سوم هم منکر هرگونه نقش بنیادین برای این اصل است. ارمنEarman) ) در مقالات خود دو مفهوم هم‌وردایی عام صوری هم‌وردایی عام جوهری را مطرح می کند که اولی در مورد تمام نظریه های پیش از نسبیت عام برقرار است، ولی دومی است که مشخصه نسبیت عام است و ناوردایی دیفئومورفیسم را نشان می دهد که این ناوردایی، خود، یک تقارن پیمانه ای است. در این سخنرانی، ضمن توضیح این مفاهیم، برخی از مدلولات فلسفی هم‌وردایی عام مورد بحث قرار خواهد گرفت.